حدیث «هرکه بمیرد و امام زمانش را نشناسد، همانند مردن زمان جاهلیت مرده است» از کیست؟
و سند های آن از کُتُب اهلِ سُنت و شیعه - ارتباط حدیث با مرگ جاهلیت ...
این حدیث از کیست؟
پاسخ:
این روایت از روایاتی متواتر و مشهور بین اهل سنت و شیعه که در بسیاری از کتاب‌ها یافت می‌شود و از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم است.
از کتاب‌های شیعه :
مرحوم شیخ صدوق رحمت الله علیه در کتاب شریف کمال الدین و تمام النعمة ، می‌نویسد :
سئل أبو محمد الحسن بن علی علیهما السلام وأنا عنده عن الخبر الذی روی عن آبائه علیهم السلام : " أن الأرض لا تخلو من حجة لله على خلقه إلی یوم القیامة وأن من مات ولم یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیة " فقال علیه السلام : إن هذا حق کما أن النهار حق ، فقیل له : یا ابن رسول الله فمن الحجة والامام بعدک ؟ فقال ابنی محمد ، هو الامام والحجة بعدی ، من مات ولم یعرفه مات میتة جاهلیة .
از امام حسن عسکری علیه السلام سؤال شد (در حالی که من آن جا بودم ) در بارۀ این روایت که از پدرانش نقل شده بود : « زمین هیچ‌گاه از حجت خدا بر خلق ، تا روز قیامت خالی نخواهد بود و اگر کسی بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است » امام حسن عسکری علیه السلام فرمود : این سخن حقی است ؛ همان طور که روز حق است . از ایشان سؤال شد : ای فرزند رسول خدا ! امام و حجت بعد از شما کیست ؟ فرمود : فرزندم محمد ، او امام و حجت بعد از من است . هر کس بمیرد و او را نشناسد ، به مرگ جاهلیت مرده است .
کمال الدین وتمام النعمة - الشیخ الصدوق - ص 409 – 410 و کفایة الأثر - الخزاز القمی - ص 296 و وسائل الشیعة (آل البیت) - الحر العاملی - ج 16 - ص 246 و مستدرک الوسائل - المیرزا النوری - ج 18 - ص 187 و ... .
و همچنین ابن حمزه طوسی رضوان الله تعالی علیه در کتاب الثاقب فی المناقب ، ص 495 این روایت را نقل می‌کند :
عن محمد بن العلاء الجرجانی ، قال : حججت فرأیت علی بن موسى الرضا علیه السلام یطوف بالبیت ، فقلت له : جعلت فداک ، هذا الحدیث قد روی عن النبی صلى الله علیه وآله : " من مات ولم یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیة " . قال : فقال : " نعم ، حدثنی أبی ، عن جدی ، عن الحسین بن علی بن أبی طالب علیهم السلام قال : قال رسول الله صلى الله علیه وآله : " من مات ولم یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیة " . قال : فقلت له : جعلت فداک ، ومن مات میتة جاهلیة . قال : " مشرک " .
محمد بن علاء جرجانی گفت : در زمان حج امام رضا علیه السلام را در حال طواف دیدم ، به ایشان گفتم : فدایت شوم ، این روایت از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم « هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است » نقل شده است ؟ امام فرمود : بلی ، پدرم ، از جدم ، از حسین بن علی ، از علی بن أبی طالب علیهم السلام نقل فرمودند که رسول گرامی اسلام فرمود :
« هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است »
. محمد بن علاء گفت که از امام سؤال کردم : فدایت شوم ، مراد از مرگ جاهلی چیست ؟ فرمود : یعنی مشرک مرده است .
از کتاب‌های اهل سنت :
مَنْ مات ولیس فی عنقه بیعة مات میتة جاهلیة .
هر کس بمیرد و بر گردن او بیعت با امامی نباشد ، به مرگ جاهلی مرده است .
صحیح مسلم ، مسلم النیسابوری ، ج3 ، ص1478و السنن الکبرى ، البیهقی ، ج8 ، ص156 و مجمع الزوائد ، ج5 ، ص218 و مشکاة المصابیح ، ج2 ، ص1088و سلسلة الأحادیث الصحیحة ، ج2 ، ص715 .
مَنْ مات بغیر إمام مات میتة جاهلیة.
هر کس بدون امام بمیرد ، به مرگ جاهلی مرده است .
مسند احمد ، احمد بن حنبل ، ج4 ، ص96 و مجمع الزوائد ، الهیثمی ، ج5 ، ص218 و مسند الطیالسی ، الطیالسی ، ص295 و الإحسان بترتیب صحیح ابن حبان ج7 ، ص49 و حلیة الأولیاء ، ج 3 ، ص22 .
مَنْ مات ولیستْ علیه طاعة مات میتة جاهلیة .
هر کس بمیرد و اطاعت از امامی بر گردن او واجب نباشد ، به مرگ جاهلی مرده است .
مجمع الزوائد، الهیثمی ، ج5 ، ص224 و کتاب السنة ، ج2 ، ص489 .
البانی بعد از نقل حدیث می‌گوید :
إسناده حسن، ورجاله ثقات .
مَنْ مات ولیس علیه إمام جماعة فإن موتته موتة جاهلیة .
هر کس بمیرد و امام جماعتی نداشته باشد ، مرگ او مرگ جاهلی است .
المستدرک على الصحیحین ، ج1 ، ص150
حاکم نیشابوری بعد از نقل حدیث می‌گوید : هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین. و ذهبی نیز آن را تأیید کرده است ، ج1 ، ص204 .
من مات لیس علیه إمام فمیتته جاهلیة .
هر کس بمیرد و امام نداشته باشد ، به مرگ جاهلی مرده است .
المعجم الکبیر ، الطبرانی ، ج 10 ، ص298و المعجم الأوسط ، ج2 ، ص317 و ج4 ، ص232 و مسند أبی یعلى، ج6 ، ص251 و کتاب السنة ، ابن أبی عاصم ، ج2 ،ص489 و مجمع الزوائد ، الهیثمی ، ج5 ، ص224-225.
اهل سنت از طرفی این روایات را نقل و صحت آن را تأیید کرده‌اند و از طرف دیگر عملاً هیچ امامی ندارند که همگی بالإتفاق از او تبعیت کنند . و این پارادوکسی است که از حل آن عاجز مانده‌اند .
اگر هیچ روایت دیگری برای بطلان مذهب اهل سنت وجود نداشته باشد ، همین یک روایت کفایت می‌کند.
-------------------------------------------------------------------------------------
پیامبر گرامی صلّی الله علیه و آله و سلّم انحراف گرایان از خطّ عقیده به امامت را که از شناخت امام راستین عصر خود سر باز می زنند، جاهلیّت گرا و به عنوان کسی که به دوران جاهلیّت عقب گرد نماید، تعبیر کرده و می فرماید:
«مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِف إمامَ زَمانِهِ، ماتَ مَیْتَةً جاهِلیّةً («اصول کافی»، ج 1، ص 375):
:کسی که بمیرد و امام زمان خویش را نشناخته باشد، مرگ او مانند مرگ افراد دوران جاهلیّت است.»
این حدیث نشانگر صدور یک فرمان قطعی اسلامی از ناحیه پیامبر است، و با صراحت و تأکید توجّه عموم را به دو امر مهم جلب می نماید:
1- پیامبر اسلام با اضافه کردن کلمه «امام» به کلمه «زمان» ضرورت وجود امام جامع الشرائط و قابل شناخت را در هر عصر و زمانی (هر چند تنها یک نفر مسلمان وجود داشته باشد) جهت پیروی از او اعلام فرموده، و چنین امامی جز با امامان معصوم علیه السّلام شیعه که آخرین آنها حضرت مهدی، حجّة بن الحسن العسکری (عج) است، نمی تواند با کسی منطبق گردد.
2- از اینکه پیامبر گرامی صلّی الله علیه و آله و سلّم با اضافه کردن «مَیْتَةً» به کلمه «جاهلیَّةً» مرگ فاقد چنین شناختی را مرگ جاهلی توصیف کرده، معلوم می شود که این امام همانند پیامبر، رابطه بین خلق و خالق است، که نشناختن آن عیناً بسان نشناختن پیامبر، موجب گمراهی خواهد بود.
بدین ترتیب و بر اساس نظریّه شیعه، رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم با ایراد این حدیث شریف، امامت افراد غیر معصوم و جائز الخطاء در تبلیغ و اجرا احکام اسلام را، نفی و غیر قابل و در آخر جاهلیّت گرائی خوانده، و این بیان چیزی است که شیعه در طول قرنها به آن معتقد بوده است. («مهدی منتظر در نهج البلاغه»، ص 9)
احمد که جهان را ز تباهی پرداخـــت
دین را به ولایت علی محکم ساخت
فرموده به مرگ جاهلیّت مرده است
آن کس که امام عصر خود را نشناخت
منابع: مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج) - گروه پاسخ به شبهات
منتظر المهدی
